พระมหาอุปคุตเจ้า (1)
วิลักษณ์ ศรีป่าซาง / เรื่อง
อดุล ตัณฑโกศัย / ภาพ
ดนัย ศิริกาญจนากุล / ดูแลอักษรา

1. ล้านนา 
ล้านนาแผ่นดินเย็น งามด้วยเพ็ญบุญแห่งทิพบุปผาห่มภู ละอองเรณูบนนภากาศ วิลาสด้วยฉัพพรรณรังสี ทั่วปถวีแผ่นดินขวัญ อนันตสิริสุข ด้วยยุคสมัยไขแสงแห่งพระธรรมบท กำหนดตามมหาภิกษุสังฆะเจ้า รจนาเล่าไว้แต่เนิ้น

ว่า พระนางจามเทวีศรีหริภุญชัย ได้อัญเชิญพุทธศาสน์มาสำเนา ณ ถิ่นนี้ เมื่อพันกว่าปีล่วงพ้น ผู้คนหลายหลากได้อยู่ดีกินลำ น้อมเอาพระธรรมพระโคตรมะเจ้าเข้าสู่ใจ เป็นบุญใหญ่ในแผ่นดินนี้แท้แล้ว สาธุ สาธุ สาธุ

แผ่นดินนี้ดีนัก ใครมีเงินพันมาอยู่จะมีเงินหมื่น ใครมีเงินหมื่นหากขยันหมั่นการ จะสำราญด้วยอริยทรัพย์ นับเป็นคนดีผีคุ้ม ภายลุ่มก็งามด้วยศาสนา ภายบนล้วนเทวาสถิต

นี่นับเป็นคำเล่าขานกันสืบมา ล้านนาจึงม่วนแม้นเมืองบน ชุคนได้นุ่งใหม่ใส่ดี กระทำบุญกินบุญทานหว่านไว้ เผื่อชาติหน้ามีแท้ดังคำพระท่านว่า จะได้อยู่สุขสบายใจกาย

เอ่ยถึงบุญกินบุญทานหว่านใจ ขอเล่าเรื่องอันชุ่มหอรทัยด้วยคำพระ เล่าเป็นคำสัจจะแห่งพุทธสาวกองค์ประเสริฐ เกิดเป็นภาพงาม ตามตัวหนังสือนี้แล

อันเรื่องพระมหาอุปคุตเจ้า ตามที่รจนามานี้ ถือเป็นสาระจากคนนับถือพระมหาอุปคุตคนหนึ่ง ซึ่งมีอายุเลยครึ่งศตวรรษมาไม่กี่ปี โดยเก็บจำจากคำเล่าขานของผู้คนในท้องถิ่นหนึ่ง แล้วนำมาเล่าต่อ ซึ่งอาจจะไม่ตรงหรือพ้องใจกับหลักการทางประวัติศาสตร์ รูปแบบทางศิลปะ หรือหลักพระพุทธศาสนาแห่งนักวิชาการก็เป็นได้ เราก็ขอละไว้ให้ท่านผู้รู้ได้สานต่อเรื่องราวให้พูนเพิ่ม เติมความจนเจนจบ จะคำนบ นับเป็นพระคุณอย่างสูงเป็นถ้วนประถม

สัจจะแห่งบรรทัดนี้ หมายมีว่าเอาความตามวงการพระเครื่องพระบูชาเรียกขาน แล้วอ้างเอาตำนานนานา อันผู้ข้าเคยได้ฟัง หากบ่ดังใจผู้อ่าน ผู้ข้าขอสานมือนบ เป็นคำรบถ้วน 2 แล

2. เหตุแห่งคืนเพ็ญวันพุธ 
วันวิสาขบูชา คนล้านนาว่าเดือนแปดเป็ง เป็นวันศีลใหญ่ศีลหลวง ปีนี้เป็นปีพิเศษเหตุว่า วันวิสาขบูชาตรงกับเพ็ญวันพุธ หรือวัน “เป็งปุ๊ด” ที่สำคัญ ปี พ.ศ. 2560 เป็งปุ๊ด มีวันเดียว บางปีมีหลายหน พ้นจากวันดังกล่าวแล้ว พบว่าต้องรอถึงวันที่ 31 มกราคม 2561 จึงจะรอดถึงวันวิเศษนี้อีกครา

วันเพ็ญตรงกับวันพุธ คือช่วงยามอันแสนสิริวิเศษโดยแท้ ด้วยเชื่อว่า หลังวันดีวันงาม เรื่องร้ายหลายหลากจะพรากหนี และก่อนจะถึงวันนี้ ผู้คนในพื้นที่ถิ่น ตระเตรียมแต่งดาข้าวของไปวัด หากแต่ก่อนหน้าวันศีลใหญ่ ผู้คนตั้งใจจะใส่บาตรพระมหาอุปคุตหลังเที่ยงคืน

ณ ยามนั้น พุทธสาวกรูปหนึ่งจะแปลงองค์เป็นเณรน้อยออกมาบิณฑบาต หมู่เราเจ้าข้าทั้งหลายหมายใจเอาบุญกันถ้วนหน้า ตามรีตรอยเคยปฏิบัติสืบกันมาเมินนาน เป็นวันบุญซ้อนบุญอุ่นเวียงโดยแท้

เรื่องการตักบาตรหลังเที่ยงคืนหรือตักบาตรวันเพ็ญพุธ คนล้านนารับมาแต่ไหน เมื่อใด ก็ตอบยาก หากแต่พอจำเป็นเค้ารางได้ว่า สมัยเป็นละอ่อนเด็กน้อย คนเฒ่าจะรอตักบาตรตอนย่ำรุ่ง เป็นเช้าชื่นวันพุธ หลายท่านว่ารีตรอยนี้น่าจะเป็นของพม่า คนไทใหญ่ก็ว่าเป็นรีตรอยของตน แต่คนไท-ยวนพื้นถิ่น ก็นับเป็นวันมงคลของตัวเช่นกัน

ครอบครัวเรารอท่าช่วงยามนี้มาหลายวัน ตั้งใจอยู่แล้วว่าจะทำอยู่ 2 เรื่อง คือตักบาตรหลังเที่ยงคืนวันอังคาร และเชิญพระมหาอุปคุตเจ้าบนหิ้งพระ มาอาบแสงเดือนงาม ณ ข่วงลานหน้าเรือน

เล่าต่อปากกันมาว่า หากตั้งใจใส่บาตร ลางที จะได้พบกับพระมหาอุปคุตเณรน้อยองค์นั้น เหมือนในตำนานว่าไว้ และถ้าใจใสศรัทธาจริง ความอุ่นอ้อมล้อมใจ อันได้กระบุญโดยตั้งมั่น จะส่งผลให้อยู่ม่วนกินหวาน หมายถึงอยู่ดีมีสุข อิ่มอกอุ่นใจ.
(ตามอ่านตอนต่อไปเน้อ)